Hierbij staan zij en de aankomende jonge generatie voor grote uitdagingen zoals de behoefte aan biodiversiteit, schaalvergroting, technologische ontwikkelingen en de toenemende eisen op het gebied van milieu en klimaat. Tegelijkertijd is het groene domein een enorme sector met een ontzettende impact en enorme kansen. Denk alleen al het areaal over de wereld dat met planten (incl. waterplanten) CO2 kan binden.

Het aangaan van samenwerkingen tussen agrariërs onderling, evenals grotere netwerken en ketenpartners is dan ook essentieel om deze kansen en uitdagingen aan te gaan. Samenwerking toegang tot meer kennis, efficiëntie in middelen(gebruik) en afzetmogelijkheden en versterkt ook de positie innovatie van het groene domein.Door het verbinden van kleinere bedrijven met grotere netwerken ontstaan er unieke synergieën, waarbij innovatieve oplossingen worden versneld en de duurzaamheid van productieprocessen verbeterd. In deze context kijken we naar de voordelen, succesfactoren en uitdagingen van samenwerken in de agrarische sector en wat dit betekent voor de toekomst van onze biodiversiteit, voedselvoorziening en klimaat.

Vandaar ook een rol als practor en een practoraat. Door het deelnemen in netwerken, deze met elkaar en aan onderwijs (initieel, LLO, bijscholing etc.) is er een snellere en grotere kennisbenutting, leren we in een wereld waar geen vaste antwoorden zijn maar waar we onderzoekend leren in de beste opties, nemen we lerenden meenemen in innovatief denken en krijgen we een groter potentieel in ons onderwijs-gevend kapitaal.

Eerst doe ik een poging alle betrokken agrarische bedrijven te schetsen en zo te bedanken waar we als practoraat vanuit Terra mee samengewerkt en geleerd hebben. Daarna worden programma’s, netwerken en lectoraten benoemd waarmee onderzoek en actie ondernomen is om kennis omtrent natuurinclusieve landbouw zo maximaal mogelijk te ontwikkelen en verspreiden.

De Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw (NIL) is een samenwerkingsverband tussen het Rijk en de drie noordelijke provincies Groningen, Fryslân en Drenthe. Het samenwerkingsverband is gericht op de transitie naar een landbouwsysteem dat zowel voedsel produceert als de natuurlijke omgeving versterkt. Deze deal, gestart eind 2019 en met een looptijd tot eind 2024, heeft als doel natuurinclusieve landbouw te bevorderen door biodiversiteit, bodemkwaliteit, leefbaarheid en het landschap te verbeteren, waarbij Noord Nederland gepositioneerd wordt in een vitaal platteland waarbij landbouw en natuur in balans zijn en elkaar versterken.

Bij de start van het programma hebben acht karakteristieke gebieden in Noord Nederland streefbeelden opgesteld die vervolgens vertaald zijn in actieplannen. Deze gebieden zijn: Schiermonnikoog, Noordelijke kleischil, Oldambt, Westerwolde, Veenkoloniën, Drents Plateau, Friese Veenweide en Friese Kleiweide. In elk gebied is samengewerkt met agrariërs, landbouw- en natuurorganisaties, inwoners, maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen om natuurinclusieve landbouw te realiseren die past bij de specifieke kenmerken van het gebied.

Hiertoe zijn diverse projecten en initiatieven zoals boerenexperimenten gestart. Ook zijn er instrumenten gemaakt (mooi als onderwijsmateriaal) zoals een biodiversiteitsmonitor.

Terra is op verschillende manieren deelgenoot (geweest) in het programma:

• Het practoraat NIL en OL was vanuit Terra deelgenoot in het kennisconsortium. Het kennisconsortium, bestaande uit RUG, WUR, Hogeschool Van Hall Larenstein, Terra mbo, Aeres mbo Leeuwarden, Stichting Proefboerderijen Noordelijke Akkerbouw en Kadaster, had als doel bestaande kennis optimaal te gebruiken, nieuwe kennis te delen, te borgen en te monitoren en studenten op te leiden.
• Het practoraat was hierbij aanspreekpunt voor het gebied Drents Plateau.
• Het practoraat heeft studenten gekoppeld aan diverse projecten in Veenkoloniën, Oldambt, Westerwolde en Drents Plateau. Regioleren en KIEM NIL waren een goede koppeling.
• Het practoraat heeft met VHL en Aeres Leeuwarden diverse professionaliseringsdagen georganiseerd voor docenten in het Noorden (incl. Vonk en Zone). Onderwerpen die aan de orde kwamen waren o.a. CO2 opdracht 2030, biodiversiteitsmonitor lespakket en monitor, onderzoek AgroAgenda, regeneratieve landbouw in beeld en cijfers, peilirrigatie, druppelirrigatie, Kader Richtlijnwater, beheer en kwaliteit water, etc.
• In samenwerking met Van Hall Larenstein, Aeres Leeuwarden en Terra MBO zijn natuurinclusieve posters gemaakt.

Het practoraat heeft overzicht gemaakt, onderzoek gestart uit documenten (in samenwerking met VHL) en rapportages gemaakt om NIL-maatregelen, specifiek passend bij kenmerken van het gebied, na de looptijd van het programma opgesteld en voor drie gebieden gevuld. Hiervan zijn posters gemaakt, in de gebieden aangeboden via veldpost.

De Green Deal NIL GO en het practoraat NIL-OL zijn betrokken bij het Collectief Natuurinclusief. Het Collectief Natuurinclusief is een groep van groene koplopers van bedrijven, maatschappelijke organisaties, scholen, kennisinstellingen, jongeren en overheden, die sinds 2021 samenwerken om de beweging naar een natuurinclusieve samenleving te versterken en versnellen. Hoewel het collectief de natuurinclusiviteit op meerdere domeinen stimuleert, waaronder het domein landbouw, zijn de Green Deal en het practoraat vooral betrokken bij het domein onderwijs.

Het domein onderwijs heeft als visie: ‘Natuurinclusief onderwijs neemt het leven, samenleven en de wereld als vertrekpunt voor onderwijzen en leren. De ontwikkeling van een natuurinclusieve grondhouding in het onderwijs biedt vruchtbare grond voor een duurzame ontwikkeling in de samenleving’. Domein onderwijs heeft meerdere werkgroepen en het practoraat/Green Deal NIL heeft een actieve rol in de werkgroep “Onderwijs voor een natuurinclusieve arbeidsmarkt”.

Deze werkgroep heeft de ambitie dat eind 2026 onderwijs, arbeidsmarkt en overheden nauwer samenwerken om natuurinclusiviteit in het vervolgonderwijs te verankeren. Hierdoor ontwikkelen aanstaande professionals de competenties die nodig zijn om de transitie naar een NIL-samenleving te realiseren. De werkgroep is op 5 september gestart. We zijn begonnen met het ophalen van inspirerende verhalen bij de arbeidsmarkt om zo uiteindelijk handvatten mee te kunnen geven aan pro, mbo, hbo en wo-onderwijs. Wat we nu (nog meer) doen, wie er allemaal bij betrokken zijn en info over de andere domeinen is te vinden op: Collectief Natuurinclusief Onderwijs.

De GCZWD is een netwerkorganisatie die onderwijs, overheden, (agrarische) ondernemers en omwonenden in de regio Zuidwest Drenthe met elkaar verbindt. Dit om innovaties te initiëren, aan te jagen en leefbaarheid in het gebied te bevorderen. De GCZWD richt zich op verschillende thema’s, waaronder de landbouwontwikkeling en de energietransitie. Zo hebben zij ook als een van de acht gebieden in de regiodeal het streefbeeld van het Drents Plateau samengesteld, hebben het project natuurinclusieve landbouw gestart, doen veel in de boer-burger beweging en zijn gestart met “Drenthe als pionier in de regeneratieve landbouw”, etc. GCZWD werkt met verschillende partners samen, waaronder waterschappen, gemeenten, provincie, natuurorganisaties en onderwijs.

Samen met GCZWD is het onderzoek “Ondernemende waardecreatie natuurinclusieve landbouw in onderwijs en bedrijfsleven” opgepakt. Het onderzoek richtte zich op het zichtbaar maken en ondersteunen van ondernemend gedrag van mbo-studenten Terra. Studenten van Terra mbo, die breed ondernemerschapsonderwijs als pedagogisch didactisch model in hun onderwijs hebben, werden gekoppeld aan 24 ondernemers en hun samenwerkende partijen (waaronder ook een ecoloog) die gezamenlijk natuurinclusieve stappen op het bedrijf maakten. Hierbij werd met Situational Judgement Tests het ondernemende gedrag gemonitord t.a.v. NIL. Hierbij werd ook gekeken of deze methode werkt om een mogelijke borging te verzorgen in onderwijs dat niet getest kan worden met conventionele methoden.

Op dit moment werkt GCZWD met het practoraat NIL en OL en het lectoraat “Gebiedsgerichte Transities naar Kringloop Landbouw (VHL)” samen aan het onderzoeksproject “Duurzaam leren en innoveren”. Het voornaamste doel van dit project is het ontwikkelen van een LLO-ontwerp dat specifiek is afgestemd op de behoefte van de agrarische sector in de overgang naar duurzamere landbouwpraktijken met specifieke aandacht voor de grondstoffentransitie in en met de samenwerking met natuur(gebieden). Het LLO-ontwerp zal zich richten op het gezamenlijk leren in actuele vraagstukken en uitdagingen op het gebied van bodem, water en duurzame energie, specifiek voor het gebied Zuidwest Drenthe en de kop van Overijssel.