OMEGA: Ontwikkeling Mengteelten voor Eiwitrijke, Glutenvrije Afzetketens

Met het project willen de aanvragers een goed perspectief ontwikkelen voor de opschaling van de lupineteelt in Nederland en zo toewerken naar een duurzame toegevoegde waardeketen van eiwitrijke gewassen voor humane consumptie. Daarvoor is onderzoek nodig naar resistente rassen en het toepassen van nieuwe duurzame technologieën zoals mengteelten om onder andere onkruiddruk te verlagen en biodiversiteit te bevorderen. Daarnaast zal in het project ketenontwikkeling en ketenactivatie plaatsvinden door onder meer prototype ontwikkeling.

Tussenstand Juli 2025: de eerste resultaten

Hieronder staan de eerste resultaten uit het OMEGA-project. De eerste zomerproef — ingezaaid in april en geoogst in september 2024 — heeft een aantal waardevolle inzichten opgeleverd.

Veelbelovende rassen smalbladige lupine

In de rassenproef zijn verschillende nieuwe smalbladige (blauwe) lupinerassen getest, vooral afkomstig van Poolse veredelaars. Deze rassen moeten eerst onder Nederlandse klimaatomstandigheden worden beproefd. Verrassend genoeg presteerden meerdere rassen uitstekend, met opbrengsten tot 3,5 ton per hectare.

De meest opvallende bevinding: alle smalbladige rassen bleken sterk resistent tegen anthracnose — een agressieve schimmelziekte die bij witte lupine vaak tot flinke opbrengstverliezen leidt. Terwijl op omliggende percelen witte lupine ten onder ging aan de ziekte, bleven de smalbladige rassen gezond en productief. Daarmee biedt smalbladige lupine serieuze kansen voor opschaling, mits de rassen voldoende ‘zoet’ zijn en er goede afzetkanalen zijn.

Bitterstoffen lager dan verwacht

Een andere positieve uitkomst: het bittergehalte in bijna alle geoogste smalbladige rassen lag lager dan in het gebruikte zaaizaad. Dit wijst erop dat bitterstofgehaltes niet alleen genetisch bepaald zijn, maar ook sterk beïnvloed worden door klimaatomstandigheden. De relatief natte en koele zomer van 2024 resulteerde in een ‘zoetere’ oogst — zelfs bij bitter zaaigoed. Herhaling van de proef in 2025 (met een droog en warm voorjaar) zal hopelijk meer duidelijkheid geven over de rol van klimaat.

Testen met verwerking van lupine lieten zien dat door weken, spoelen en wecken de bitterstoffen nog veel sterker verminderd worden. Behalve één uitzondering werden bij smaakproeven geen bittere smaken waargenomen. Bovendien bleek de schil na het wecken niet taai — een belangrijk pluspunt voor toepassing in conserven en andere voedingsproducten.

Mengteelt: uitdagingen met haver en deder

In de mengteelt van lupine met naakte haver bleef de opkomst van de haver achter, waardoor er relatief weinig haver geoogst kon worden. In 2025 worden nieuwe combinaties getest, zowel met smalbladige zomerlupine als met witte winterlupine .

De eerste poging om lupine en deder te combineren, leverde meer hindernissen op. Deder bleek kwetsbaar tijdens het wiedeggen, waardoor er relatief weinig deder in de proeven overbleef. Ook het verschil in zaadgrootte maakte gelijktijdige oogst lastig, met veel risico op verontreiniging door onkruidzaden. Mogelijk speelt deder wél een rol in onkruidonderdrukking — dit wordt verder onderzocht in de winterteelt van 2025.

Ondertussen zijn een aantal Lekker Lupine telers in hun commerciële percelen ook met mengteelt lupine-haver gestart. Daarbij onderzoeken ze of de toevoeging van haver voor minder anthracnose in de percelen zorgt .

Vroege oogst

Door het warme en droge voorjaar van 2025 is de zomerteelt van smalbladige lupine in een stroomversnelling gekomen. De verwachting is dat eind juli al geoogst kan worden — 2 á 3 weken eerder dan de winterlupine, die in september 2024 werd gezaaid en nog volop in ontwikkeling is. Het is nog niet bekend wat deze vroege oogst met de opbrengst doet.

Sterke ketenbinding: Lupine Community Dag

Op 20 juni vond bij Ekoboerderij de Lingehof de jaarlijkse Business to Business Lupine Community Dag plaats. Deze bijeenkomst bracht de hele keten samen: van telers, verwerkers, productontwikkelaars, bakkers en cateraars tot onderzoekers en subsidiegevers.

Maaltijd met Lupine

Vanuit onze deelname aan het OMEGA project (Ontwikkeling Mengteelten voor Eiwitrijke Glutenvrije Afzetketens) onderzoeken we niet alleen de effecten van mengteelt van lupine met haver en deder (ook wel huttentut genoemd), maar ook hoe we deze oogsten het beste kunnen verwaarden. Het mooie is, dat de combinatie van lupine en haver sámen ook echt een basis zijn voor ‘complete’ voedzame - en plantaardige maaltijden. Bekijk het recept.