Op weg naar natuurinclusieve landbouw: inzicht in het proces

Maar liefst 77 invloeden kunnen een rol spelen in de transitie naar natuurinclusieve landbouw, aldus een rapport van het project ‘Gebiedsgerichte kansen voor natuurinclusieve landbouw’.

De invloeden (actoren) vallen uiteen in 5 categorieën: economisch, sociaal, formeel, informeel en ecologisch. En de actoren spelen zich af op 3 niveaus: die van het bedrijf, van het gebied en van het regionale of provinciale netwerk.

Het inzicht in de actoren die een rol spelen bij de verandering naar natuurinclusieve landbouw geeft handelingsperspectief en overzicht in dit ingewikkelde proces. Als concreet voorbeeld geeft het rapport een invulling van de actoren voor de regio Midden-Delfland.

Economische invloeden

Als eerste vraagt de omslag naar natuurinclusieve landbouw om een goed werkend verdienmodel voor de boer. Dat alleen al betekent meerdere actoren die met elkaar samenhangen. Denk aan een eerlijke grond- of pachtprijs, een evenwichtige afzetmarkt met een eerlijke productprijs en waardering van geleverde ecosysteemdiensten.

Ecologische dimensie

Om de grootst mogelijke ecologische winst te behalen is een gebiedsgerichte aanpak belangrijk. Water, bodem, klimaat en natuur winnen het meest bij een brede aanpak met maatwerk. Maatwerk die precies past bij de geografische, ecologische, landschappelijke en sociale omstandigheden van een gebied.

Een cruciale vraag hierbij is welke combinatie van natuurinclusieve maatregelen daadwerkelijk bijdraagt aan het herstel van biodiversiteit. Door ecologen te betrekken krijgen boeren meer inzicht in de juiste maatregelen. Met als resultaat dat de biodiversiteit herstelt en een bijdrage levert aan de beheersing van ziekten en plagen in de teelten.

Sociale actoren

Een sociale omgeving die positief tegenover natuurinclusieve landbouw staat en ondersteunt bij deze transitie is belangrijk. Het gezin, de familie, vrienden, buren, collega’s en erfbetreders maken onderdeel uit van die sociale omgeving.

Verder spelen informele netwerken en deelname in een boerencoöperatie of -vereniging een belangrijke rol. Dit biedt sociale binding met collega-boeren en dat is belangrijk bij een verandering. Als bij een dergelijk collectief ook andere belanghebbenden zijn betrokken, zoals omwonenden en een natuurvereniging, dan geeft dit een betere maatschappelijke inbedding. Het zorgt ook voor wederzijds begrip tussen boeren en burgers.

Formele en informele krachten

De lijst met formele invloeden is lang. Het gaat hierbij om invloeden van wet- en regelgeving, beleid, procedures en regels vanuit de overheid. Het gaat ook over de mate waarin regelgeving conflicterend met elkaar is en in hoeverre de overheid bereid is om strakke procedures los te laten. Eisen vanuit toeleverende bedrijven of afnemers spelen mee, net zoals de beschikbaarheid van budgetten op het gebied van kennis en innovatie.

De informele krachten gaan over tradities, ongeschreven regels en ingesleten patronen. Vaak zijn deze niet of minder goed zichtbaar, maar hebben ze wel sterke invloed op de dagelijkse praktijk. Het gaat bijvoorbeeld over de mate waarin adviseurs echt onafhankelijk zijn of het vertrouwen in overheid en wetenschap. Maar ook de geschiedenis en (boeren)gebruiken in een gebied spelen bijvoorbeeld mee.

Maatwerk per gebied

Om het meeste resultaat te behalen, pleit het rapport om de actoren per gebied in beeld te brengen. Ieder gebied is anders, met een andere natuur-, bodem- en waterkwaliteit. Met andere culturele boerenpraktijk en verschillende maatschappelijke opgaven, zoals woningbouw en de energietransitie. Deze kunnen met een gebiedsgerichte aanpak gecombineerd worden.

Een gebiedsgerichte invulling van de invloeden sluit ook aan bij het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) met de gebiedsgerichte opgaven en maatregelen voor natuur, stikstof, landbouw, water, bodem en klimaat.