De bodem, basis van ons bestaan

De uitgave komt op een belangrijk moment, aldus De Deyn: ‘De Verenigde Naties hebben 2020-2030 uitgeroepen tot “Decade on Ecosystem Restoration”. Om ecosystemen te herstellen en behouden is een gezonde bodem cruciaal.’ Aan alle terrestrische ecosystemen, van graslanden tot bossen en landbouwgebieden, ligt vanzelfsprekend een bodem ten grondslag. Toch wordt die bodem vaak vergeten door beleidsmakers en bedrijven. Een derde van alle bodems wereldwijd is gedegradeerd. En een slecht beheerde bodem zorgt juist voor negatieve effecten op de ecosysteemdiensten, denk aan mislukte oogsten, erosie, uitstoot van broeikasgassen en verlies van biodiversiteit.

Niet hernieuwbaar

Behoud van een gezonde bodem is vele malen goedkoper dan herstel. De Deyn: ‘Een bodem kost duizenden jaren om te vormen. In die zin is het een niet-hernieuwbare grondstof.’ Ze legt uit: ‘Een bodem vormt zich in de wisselwerking tussen planten, micro-organismen, bodemdieren, de minerale grond en het klimaat. Planten halen stikstof uit de lucht en mineralen uit de grond, gaan dood en vormen een voedselbron voor bodemdieren, schimmels en bacteriën. Die breken het dode plantenmateriaal af tot de minerale voedingsstoffen beschikbaar voor nieuwe planten. In dat proces bouwt zich langzaam een voorraad organische stof op en een divers bodemleven met allerlei functies.’

De plant als bodemorganisme

De plant moet volgens De Deyn ook vooral gezien worden als een bodemorganisme en een sleutelfiguur in het behoud van de bodem. De Deyn: ‘Zonder planten spoelen voedingsstoffen snel uit, en doorbreek je de kringloop van voedingsstoffen die via het bodemvoedselweb weer in de planten terecht komen.’ Afhankelijk van het grondtype, klimaat en reliëf gebeurt dit sneller. Dat gaat bijvoorbeeld zo bij de kap van regenwouden voor sojaplantages in Brazilië. De Deyn: ‘De bodem onder het regenwoud lijkt voedselrijk omdat er bovengronds veel plantengroei te zien is, maar deze bodems zijn vaak arm door verwering en uitspoeling. De vegetatie en het bodemleven hebben zich daaraan aangepast. Valt de plantengroei met zijn ondergrondse netwerken van mycorrhizaschimmels en het bodemvoedselweb weg en komt daarvoor in de plaats een monocultuur, dan verliest de bodem al snel zijn voedsel- en soortenrijkdom.’

Verantwoord boeren

Het artikel van De Deyn en Kooistra benadrukt dat samenwerking belangrijk is om bodems te behouden en herstellen. De Deyn: ‘We hebben veel data over bodems, maar die zijn nog niet met elkaar gebundeld. Daarnaast willen we een betere vertaalslag maken van deze kennis naar beleidsmakers, natuurbeheerders en bedrijven, zodat bijvoorbeeld boeren de bodem in de praktijk ook verantwoord kunnen gebruiken en daarvoor beloond worden.’